Dân chủ và tập trung dân chủ (I)

Phân tích sơ lược về chế độ Dân chủ - Chế độ ở Hà nội ngày nay


I-
Nguyễn Văn Trần
--------------------------------------------------------------------------------

Việt Nam từ khi chưa mất độc lập, sau khi độc lập mất, từ sau khi bị chia đôi năm 1954, và sau khi miền Nam mất năm 1975, chưa bao giờ có được một chế độ dân chủ thực sự. Nói thế không có nghĩa là người dân Việt Nam trong quá khứ dài đã không có những cơ hội hưởng được những phúc lợi về vật chất và tinh thần mà ngày nay người ta gọi đó là những quyền của con người hay nhân quyền và quyền công dân.

Từ xưa ở Việt Nam, tinh thần dân chủ hay nếp sống dân chủ thể hiện qua đời sống thực tế xã hội, mà chưa được thể chế hoá như những giá trị hiến định ngày nay. Tinh thần dân chủ hay nếp sống dân chủ ấy, theo cái nhìn ngày nay, đó là một thứ quyền tiêu cực. Nhà vua nhận lãnh mệnh trời để cai trị nên có bổn phận phải tuân mệnh trời mà chăm lo cho phúc lợi của thần dân. Vì làm sai sợ bị trời đánh, do đó mà trong lịch sử quân chủ Việt Nam không có những bạo chúa cực kỳ hun ác như ở Tàu và ở Âu Châu. Còn đảng cộng sản vì không nhận lãnh mệnh của ai hết, nên ngang nhiên gây ra tội ác với dân chúng mà không phải sợ bị trừng phạt. Tinh thần dân chủ việt nam lấy dân làm cái gốc của nước. Gốc có vững thì nước mới yên. Nên dân bản trở thành mực thước giới hạn thiên mệnh.

Ai cũng biết những người chối bỏ chế độ cộng sản ngày nay, họ tranh đấu là để mong thay thế chế độ cộng sản hiện tại bằng một chế độ dân chủ tự do. Bởi dân chủ ở trường hợp Việt Nam ngày mai này không chỉ nhằm chấm dứt chế độ độc tài toàn trị, mà còn có khả năng động viên toàn dân xây dựng lại đất nước, phát triển đất nước, tạo cho Việt Nam có bản lãnh hội nhập vào thế giới và ngăn chặn mọi hiểm họa thường xuyên xâm lấn đất nước từ phương Bắc

I. Dân chủ và dân chủ nào?

Sau 19 năm đổi mới, Việt Nam thu hoạch được một số thành tựu đáng khuyến khích nhưng vẫn chưa đủ để giải quyết những mặt tiêu cực do chưa có mở cửa về chánh trị.

Một số những người tranh đấu dân chủ và cả một số những nhà quan sát Tây phương, và nhất là Huê Kỳ, lấy làm lạc quan cho rằng những thành tựu thủ đắc được do mở cửa kinh tế dần dần sẽ đẩy lùi chế độ xã hội chủ nghĩa ở Việt Nam vào quá khứ. Họ tin tưởng rằng một thành phần trung lưu mới vừa thành hình ở xã hội Việt Nam từ chính sách đổi mới sẽ tác hại không tránh khỏi đến sự tồn vong của chế độ. Theo cách suy luận này thì "Cái xe, cái nhà, đô-la đầy túi, lập tức sau đó là dân chủ!" Nhưng đừng quên rằng thành phần trung lưu mới này không phải được thành hình "bên ngoài đảng, chống lại đảng" mà "xuất hiện cùng với đảng", ở ngay trong đảng, có vai trò lịch sử mới là bảo vệ đảng, phát triển đảng theo đường lối lãnh đạo mới.

Nói theo ngôn ngữ xã hội chủ nghĩa, họ sẽ là chủ thể mới của lịch sử. Vả lại, theo nhà kinh tế Amertyr Sen (giải Nobel kinh tế) dân chủ không phải là một xa xỉ phẩm, đợi có tiền mới được hưởng, mà dân chủ là yếu tố cần thiết để làm cho đất nước phát triển. Hơn nữa, trên thực tế đối với những nỗ lực tranh đấu dân chủ hoá Việt Nam thì hiện tượng xã hội mới này là trở ngại lớn, sức cản lớn có khả năng phá vở mọi cố gắng cho dân chủ từ nhiều phía hiện nay.

Dân Chủ:

Như đã nói trên đây, Việt Nam chưa có một định chế dân chủ đúng nghĩa theo hiểu biết ngày nay, tuy từ thời quân chủ đã có tinh thần dân chủ qua nếp sống văn hóa dân tộc. Do đó, ngày mai này, khi muốn làm dân chủ, tưởng chúng ta nên tìm về những kinh nghiệm lịch sử của các nền dân chủ Tây phương và Huê Kỳ, để giúp chúng ta hiểu rõ hơn những vấn đề sẽ đặt ra cho xứ sở chúng ta và giúp chúng ta chủ động hơn trong việc giải quyết vấn đề, vì các nền dân chủ ấy giúp chúng ta thấu hiểu được ba ý niệm cơ bản để xây dựng Việt Nam ngày mai này. Đó là những quyền bất khả nhượng, chủ quyền và dân chủ.

Những quyền bất khả nhượng là những quyền tự nhiên của con người mà mọi Nhà Nước không thể tước đoạt của chúng ta và cũng không thể ban phát cho chúng ta, bởi những quyền ấy là sở hữu của chúng ta (1): "Quyền an ninh thân thể, quyền tự do tinh thần và quyền chống lại áp bức của Nhà Nước".

Các dân tộc Anh, Mỹ, Pháp đã nhân danh những quyền này để làm những cuộc cách mạng của họ.

Chủ quyền quốc gia thuộc toàn dân, nghĩa là người dân tự mình cai trị chính mình.

Dân chủ là sự cai trị bởi dân và vì dân. Dân chủ không phải được định nghĩa bởi nguồn gốc quyền lực, mà do dân chúng bị cai trị có kiểm soát được thường xuyên và hữu hiệu người cầm quyền cai trị mình hay không.

Dân chủ như vậy không gì khác hơn là những định chế do người dân thiết lập ra để thực hiện an ninh trong xã hội và bảo vệ những quyền tự do căn bản của họ. Trong một chế độ dân chủ, Nhà Nước chỉ là một tập hợp những định chế do con người sáng tạo. Do đó, Nhà Nước dân chủ còn được gọi là Nhà Nước-Định chế. Quyền lực cho phép Nhà Nước hành sử chức năng của mình mà không cho phép Nhà Nước có quyền đứng trên xã hội. Bởi trong thể chế dân chủ, chỉ có luật pháp biểu thị chủ quyền quốc gia.

Ở Việt Nam, dưới thời quân chủ, những quyền tự nhiên của con người vẫn được nhà vua tôn trọng và thực thi. Người dân bình thường có quyền tham chánh qua những cuộc thi tuyển chọn nhân tài. Việc học và thi cử hoàn toàn tự do và thường miển phí, dành cho mọi người và còn được khuyến khích. Ở trong làng xã thường có người biết chữ mở trường dạy học. Người học giỏi được xã hội kính trọng. Cho đến đời Minh Mạng, nhà vua vẫn quan tâm lắng nghe ý kiến của dân chúng về việc nước.

Khi xây dựng cho Việt Nam một nền dân chủ thực hữu, về mặt tổ chức lại lãnh thổ, tưởng Việt Nam nên chọn cho mình một thể chế liên bang để thống nhất đất nước trong sự tôn trọng những đặc thù địa phương do lịch sử để lại trên một lãnh thổ có chiều dài hơn 2000 km. Thống nhất trong thể chế liên bang là để điều hoà phát triển.

Thể chế dân chủ và liên bang thực hiện được cho Việt Nam ngày mai này, chắc chắn sẽ đáp ứng được những mong đợi của toàn dân, bởi những giá trị chánh trị ấy hoàn toàn phù hợp với lịch sử và văn hoá dân tộc. Đầu thế kỷ 19, vua Gia Long tổ chức lãnh thổ làm thành nhiều vùng nhằm đáp ứng những đặc tính tâm lý và địa phương khác nhau. Miền Trung gồm 4 doanh, 7 trấn; miền Bắc có 5 nội trấn, 6 ngoại trấn; miền Nam chia làm 5 trấn. Xã thôn Việt Nam trước kia vẫn theo chế độ tự trị. Tất cả những giá trị truyền thống ấy đã không được giữ gìn và phát huy mà còn bị người cộng sản phá huỷ để thay thế bằng thể chế Xã Hội Chủ Nghĩa cực kỳ phi lý và phi dân tộc.


II. Dân chủ và tập trung dân chủ (2)

Khi nói đến dân chủ, tưởng nên phác họa cơ sở để qua đó người ta có thể có được ý niệm về nền dân chủ ấy. Những hình dung từ thêm vào cho từ "dân chủ" thường không đủ làm toát lên nội dung hay thực chất đích thực của nền dân chủ mà ta muốn đề cập đến.

Tuy nhiên, khi nói dân chủ pháp trị, nhờ từ "pháp trị" giúp ta ý niệm được rằng nền dân chủ ấy được thiết lập và điều hành bằng luật pháp. Pháp trị có nghĩa là luật pháp mới là chủ quyền của toàn dân. Nhà Nước dân chủ không thể đứng trên luật pháp.

Trong những người tranh đấu dân chủ, có một số người thường nói dân chủ đa nguyên (để phân biệt, phản bác lại dân chủ xã hội chủ nghĩa, dân chủ nhân dân, v.v...) Cụm từ dân chủ đa nguyên rất gợi hình nên làm cho mọi người tưởng tượng ngay rằng trong nền dân chủ ấy nhiều sự khác biệt đều được tôn trọng. Mà dân chủ nào lại không tôn trọng đặc tính đa nguyên? Nhưng về mặt thể chế, thì đa nguyên lại không giúp hội ý được về cơ sở của nền dân chủ ấy. Như vậy phải chăng những "người dân chủ đa nguyên" muốn đem dân chủ đa nguyên để đối lập, để đối kháng với dân chủ xã hội chủ nghĩa mà thường bị hiểu sai lạc là dân chủ tập trung?

Theo người cộng sản thì về thể chế chánh trị, đại loại, chỉ có hai nền dân chủ hoàn chỉnh và phổ biến hơn hết. Đó là dân chủ tư bản và dân chủ xã hội chủ nghĩa.

Hai nền dân chủ này được định hình trên hai hình thái kinh tế khác nhau, là kinh tế tư sản và kinh tế tập trung. Như vậy, với người cộng sản, không có dân chủ tập trung mà chỉ có dân chủ xã hội chủ nghĩa và tập trung dân chủ.

Ở Việt Nam, từ sau khi tiếp nhận chiếu thoái vị của hoàng đế Bảo Đại, từ sau chiến thắng Điện Biên Phủ và từ sau khi chiếm được Miền Nam, thống nhất Việt Nam, nhà cầm quyền Hà Nội thiết lập và xây dựng một thể chế dân chủ duy nhất gọi là dân chủ xã hội chủ nghĩa.

Cụm từ "dân chủ xã hội chủ nghĩa" rất rõ nghĩa, bởi nó toát lên được ý nghĩa đó là một nền dân chủ mang "bản chất giai cấp công nhân, do đảng cộng sản lãnh đạo để thực hiện quyền làm chủ của nhân dân lao động trên cơ sở chủ nghĩa xã hội".

Do đó, vẫn theo người cộng sản, dân chủ xã hội chủ nghĩa, một mặt thể hiện bản chất của chủ nghĩa xã hội, mặt khác là một trong những động lực quan trọng hướng dẫn "toàn xã hội tiến lên xây dựng thành công" chủ nghĩa xã hội sau khi cướp được chánh quyền.

...

Còn tiếp Phần Kết, ngày 13/07/2007.

© DCVOnline

--------------------------------------------------------------------------------

Ghi chú:
(1) Fitche, "Considérations sur la Révolution française", 1793, Paris.
(2) Nguyễn Tiến Phồn, "Dân chủ và tập trung dân chủ", Khoa Học Xã Hội xuất bản - Hà Nội, 2001.

Dân chủ và tập trung dân chủ (I)